کلین روم ( Clean Room )

اتاق تمیز، فضایی است که معمولا از آن برای انجام تحقیقات و آزمایشات علمی استفاده می‌شود. به دلیل اینکه ورود هرگونه آلودگی به این اتاق، سبب تغییر در نتایج آزمایشگاهی خواهد شد،  یراق‌آلات با شکل‌های پیچیده و منحنی که عمدتا جنبه‌های زیبایی‌شناسی دارند در درب‌های اتاق تمیز، کاربرد ندارند. دلیل این موضوع این است که این یراق‌آلات باید به‌راحتی قابلیت تمیز شدن داشته و کمترین گوشه و نقطه امنی برای زندگی آلودگی‌ها و میکروب‌ها داشته باشند. همچنین، تمامی درزهای این یراق‌آلات باید با لایه‌های پلاستیکی پوشانده شوند تا از ورود آلودگی به محیط یا روی سطح قفل و دستگیره درب اتاق تمیز ، پیشگیری شود. تفاوت دستگیره کلین روم با دستگیره های معمولی درهمین است که دستگیره های معمولی دارای درز، شکاف و ساختار پیچیده ای هستند که می تواند محل تجمع آلودگی شود. در مقابل، دستگیره های کلین روم با طراحی ساده، یکپارچه و بدون اجزای باز طراحی شده اند. این تفاوت به ظاهر کوچک، تاثیر بسزایی در حفظ سطح پاکیزگی محیط دارد. تا جای ممکن، عملکرد همه یراق‌آلات درب اتاق تمیز باید به‌صورت الکترونیکی و با حداقل تماس باشد. بهترین قفل درب اتاق تمیز ، قفل‌های برقی اتوماتیک هوشمندی هستند که با لمس یک دکمه، باز شده و به‌صورت خودکار بسته می‌شوند. درصورتی‌که احتمال قطعی برق درب در اتاق تمیز وجود داشته باشد، قفل‌های مکانیکی با رعایت اصول و ضوابطی که در ساخت آن‌ها باید به کار برود، روی درب نصب می‌شوند. گزینه مطمئن و با حداقل آلودگی دیگری که در این اتاق مورداستفاده قرار می‌گیرد، قفل‌های کارتی یا اثرانگشتی هستند. این قفل‌ها با اسکن کردن کارت یا اثرانگشت افراد، درب را باز می‌کنند.

جنس دستگیره و قفل درب اتاق تمیز

از آنجا که تنها راه تماس یک اتاق تمیز با محیط خارج از خود از طریق درب آن است، یراق آلات و تجهیزات آن، نقش بسیار مهمی پیدا می‌کنند. یراق‌آلات درب که شامل لولا ، دستگیره و قفل می باشد از این میان، دو یراق قفل و دستگیره درب اتاق تمیز در معرض تماس دست افرادی قرار دارند که از خارج، وارد این اتاق می‌شوند. به‌این‌ترتیب، مشخص است که این دو یراق باید به‌خوبی در برابر میکروارگانیسم‌ها و آلودگی‌های خارجی، مقاوم باشند.

یکی از ویژگی های مهم قفل درب اتاق تمیز و دستگیره آن که در به حداقل رساندن جذب و انتقال آلودگی موثر است، جنس آن‌هاست. جنس این یراق‌آلات باید حتما از استیل ضدزنگ باشد. استیل ضدزنگ، به‌خوبی در برابر خوردگی و رطوبت مقاوم بوده و خاصیت ضد حریق دارد که در اتاق‌های تمیز که احتمال حریق در آن‌ها وجود دارد، مهم است. این ماده در سطح خود، کمترین منافذ و حفره‌ها حتی در ابعاد میکروسکپی را دارد. به‌این‌ترتیب، پتانسیل جذب آلودگی آن، بسیار پایین است. علاوه بر این، این سطح یکدست و صاف، به‌راحتی و با کیفیت بالا تمیز می‌شود. این ویژگی نیز در کاهش ورود آلودگی به محیط اتاق تمیز، بسیار موثر است. درنهایت، آخرین مزیتی که باید برای استیل ضدزنگ ذکر کنیم، ضد خش بودن آن است. درواقع، قفل و دستگیره درب اتاق تمیز باید ضد خش باشند.  این موضوع، نه‌فقط به دلیل حفظ زیبایی ظاهری بلکه به دلیل ممانعت از ایجاد حفره‌ای برای رشد میکروب، باکتری، قارچ و غیره است. در صورت ایجاد خش روی دستگیره و قفل، این آلودگی‌ها به‌راحتی امکان رشد پیدا می‌کنند. اما برعکس بدنه قفل، بهترین متریال برای ساخت زبانه، برنج است. دلیل آن هم عملکرد نرم برنج به هنگام باز و بسته شدن است. برنج نیز در برابر رطوبت و خوردگی مقاوم بوده و از این نظر، کمترین آلودگی را متوجه اتاق تمیز می‌کند. 

انواع دستگیره های قابل استفاده در کلین روم

دستگیره اهرمی (Lever Handle): رایج ترین نوع دستگیره در کلین روم ها، دستگیره های اهرمی هستند که امکان باز و بسته کردن درب را بدون استفاده از کف دست فراهم می کنند. این ویژگی در جلوگیری از انتقال آلودگی نقش موثری دارد.

دستگیره دکمه ای یا فشاری (Push Button/Push Plate): در محیط هایی با تردد بالا مانند کلین روم های دارویی، از دستگیره های فشاری استفاده می شود تا کاربران با فشار آرنج یا ساعد در را باز کنند. این نوع دستگیره ها به کاهش تماس مستقیم با دست کمک می کنند.

دستگیره درب کشویی (Sliding Door Handles): برای فضاهایی که محدودیت جا دارند یا در آن ها استفاده از درب کشویی مرسوم است، از دستگیره های مخصوص این نوع درب استفاده می شود. طراحی این دستگیره ها نیز باید با الزامات تجهیزات اتاق تمیز سازگار باشد.

دستگیره با مکانیزم مغناطیسی یا خودبسته شو: این نوع دستگیره ها نه تنها امنیت را افزایش می دهند بلکه از باز ماندن درب که می تواند موجب ورود ذرات معلق شود، جلوگیری می کنند. مکانیزم های مغناطیسی در بسیاری از سیستم های interlock نیز مورد استفاده قرار می گیرند.
 

الزامات استاندارد برای دستگیره کلین روم

الزامات استاندارد ISO 14644 و GMP: بر اساس استاندارد ISO 14644 و الزامات GMP، دستگیره ها باید بدون اجزای متحرک با سطوح ناهموار باشند، ذرات ریز آزاد نکنند و قابلیت ضدعفونی کامل داشته باشند. این استانداردها راهنمایی عملی برای طراحی کلین روم و انتخاب تجهیزات مناسب فراهم می کنند.

تست ها و گواهی نامه های مربوطه: دستگیره های کلین روم باید تست های مختلفی از جمله مقاومت شیمیایی، مقاومت در برابر خوردگی و تست انتشار ذرات را با موفقیت پشت سر بگذارند. وجود گواهی نامه هایی نظیر CE، FDA و گواهی انطباق با الزامات GMP، یکی از ملاک های انتخاب شرکت توسعه کیفیت برای مشتریان خود است.

نحوه نگهداری و تمیزکاری دستگیره در کلین روم

برای حفظ شرایط بهداشتی، باید دستگیره ها به صورت روزانه با مواد ضدعفونی کننده مجاز تمیز شوند. استفاده از پارچه های میکروفایبر و الکل ایزوپروپیل با غلظت مناسب توصیه می شود. ب نقاط اتصال دستگیره به درب باید به صورت دوره ای مورد بازبینی قرار گیرد. هرگونه نشانه از خوردگی یا اختلال در عملکرد می تواند منجر به ریسک آلودگی در کلین روم شود و باید فوراً رسیدگی گردد.